دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.
دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.مخاطرات طبیعی دیزباد بالا: بخش اول زلزله و زمین لغزش
«دیزباد وطن ماست»- دیزباد بالا در ارتفاع 2000 متری از سطح دریا و در جبهه جنوبی سلسله جبال بینالود واقع شده است و توسط چندین قله بالای 2500 متری احاطه شده است. اکثر رسوبات و سنگ های تشکیل دهنده منطقه دیزباد به صورت خلاصه به شرح زیر است:
1- رسوبات کربونیفر و تریاس دگرگون شده (دیرینگی: 358-251 میلیون سال پیش)
در ابتدای دوره کربونیفر اقیانوس ها عمیق‌تر شدند و در آنها رسوبات آهکی زیادی بر جای ماند. در دوره پرمین مجدداً پیشروی اقیانوس ها آغاز شد و آب اقیانوس ها سراسر فلات ایران را پوشانید. نواحی جنوب و جنوب غربی ایران برای اولین بار در شرایط جدیدی قرار گرفت و قسمتی از اقیانوس تتیس تقریبا تا اواخر دوران سنوزوئیک در این نواحی با آرامش نسبی باقی ماند. در دوره تریاس، نیز آب، فلات ایران را دربر گرفته بود و رسوباتی شبیه به رسوبات اواخر دوران اول، شامل آهک و دولومیت به جای گذاشت. در مرکز و شمال ایران شرایط رسوب گذاری مانند دوران پالئوزوئیک محفوظ ماند و در اواخر این دوره جنبش‌های خشکی‌زایی، گاهی قسمت‌هائی از آن نواحی را بالا و پائین برد. رسوبات دونو- کربونیفر با رسوبات ماسه‌سنگ کنگلومرای قرمز رنگ و دولومیت بر روی اسلیت‌های زیرین ته‌نشین شده است. بر روی همین رسوبات شیل‌هایی دیده می شود که به طور متناوب با سنگهای اولترابازیک مجموعا بخش کربونیفر میانی را تشکیل می دهند. واحدهای مذکور در فاز هرس‌نین دگرگون شده‌اند. عملکرد این فاز، اولا موجب پیدایش شیستوزیته جدید در میکاشیست‌ها و سرانجام رشد پورفیروئیدهای فلدسپاتی در گرانیتهای قدیمی شده است. این روند دگرگونی تا دوره تریاس به صورت متناوب در اثر فعالیت های تکتونیکی و تکاپوهای آتشفشانی ادامه یافته است.
2- رسوبات سازند بهرام-دوونین (دیرینگی: 419-372 میلیون سال پیش)
در دوره دوونین بار دیگر شمال و مرکز ایران کنونی را آب اقیانوس فرا گرفت. سازند بهرام یک سازند کربناتی ، عمدتا متشکل از آهک و آهک مارنی با میان لایه های شیلی و دولومیت می باشدکه حاوی فسیل های براکیوپود، مرجان، تریلوبیت، گاستروپود و ساقه کرینوئید است. یک مجموعه آهکی تیره واجد لامیناسیون را در دامنه جنوبی کوه پونه زار ( شرق بینالود ) مطالعه و آن را مقطع مرجع سازند بهرام معرفی کرده است . و با توجه به فسیل های براکیوپود وکنودونت و تریلوبیت و کرینوئید و مرجان های یافت شده سن آن را بخش انتهای دوونین میانی و دوونین فوقانی تعیین کرده است. این سازند که نام آن از سرتخت بهرام در کوهی در جنوب ازبک کوه مشتق شده است و به آهک های ازبک کوه که بین دولومیت های سیبزار و ماسه سنگ های شیستو قرار دارد اطلاق می شود. به دلیل رفتار شکل پذیر تحت تاثیر حرکات گسل های راندگی، شدیدا چین خورده اند. درآهک بهرام در کوه بینالود 4 افق اکسید آهن وجود دارد و در قسمت فوقانی کانسارهای رسوبی دیده می شود . با توجه به حضور سنگ های بازیک به ضخامت 3 تا 8 متر در ماسه های سازند پادها در این ناحیه چنین برمی آید که فعالیت آتش فشانی زیر دریایی ممکن است در تشکیل کانسارهای یاد شده همزمان با رسوب گذاری آهک بهرام نقش داشته باشد.
3- رسوبات سازند نیور- سیلورین (دیرینگی: 443-419 میلیون سال پیش)
رسوبات سیلورین در البرز شرقی سازند نیور نامیده می شود. این سازند در 35 کیلومتری جنوب شرقی بجنورد (35 کیلومتری دریای مازندران) در مسیر جاده بجنورد به اسفراین دارای رخنمون گسترده ای است. ضخامت این سازند 750 متر است و از پایین به بالا به بخش های I و II تقسیم می شود. بخش I این سازند 500 متر ضخامت دارد وعمدتا از شیل های تیره تشکیل شده است که با تعدادی آهک نازک لایه همراه می باشد. بخش II سازند نیور، 250 متر ضخامت دارد که از ماسه سنگ سفید رنگ تشکیل شده و به سمت بالا به شیل های قرمز رنگ تغییر می یابد. کنتاکت بالا و پایین این سازند هم شیب با سازند قلی (در پایین) و سازند پادها (در بالا) می باشد.
عمده گسل های نزدیک منطقه دیزباد شامل:
1- گسل بینالود:
گسل بینالود با راستای خم‌دار شمال‌غربی – جنوب‌شرقی و درازای حدود ۹۲ کیلومتر، در پای دامنه جنوب‌غربی رشته‌کوه بینالود قرار دارد و از ۱۵ کیلومتری شرق نیشابور می‌گذرد. اختلاف بلندی ناگهانی و شدید میان دشت و کوه‌های شمال نیشابور در راستای گسل فعال بینالود است. سازوکار این گسل، راندگی با شیب به سمت شمال‌شرقی است.
2- گسل های پراکنده و محلی:
این گسل دارای شکل ها و مکانیزیم های متفاوت بوده و نیاز به مطالعه بیشتری دارند.
از مجموع داده های بالا و بررسی نقشه های مخاطرات لرزه های ایران و نقشه تعادل آیزوستازی ایران می توان نتیجه گرفت که منطقه دیزباد بالا در معرض زلزله هایی به بزرگی 6-4 ریشتر می باشد. با توجه به جنس سنگ های منطقه که عمدتا از نوع شیل و مارل های فرسایش یافته است این خطر می توان با زمین لغزش و آوار سنگ نیز همراه شود.
اقدامات پیشگیرانه در جهت کاهش مخاطرات لرزه ای دیزباد بالا:
1- آموزش عمومی در جهت برخورد صحیح با پدیده زلزله
2- تقویت پوشش گیاهی مرتعی و بومی با افزایش عملیات آبخیزداری و تثبیت بیولوژیک
3- جلوگیری از چرای بی رویه دام
4- عدم ساخت و ساز در مناطق پرخطر
5- مقاوم سازی سکونت گاه های انسانی
6- کنترل و مدیریت آب های سطحی
7- تعیین و علامت گذاری گسل های محلی و رعایت حریم گسل ها
8- عدم برداشت سنگ لاشه بدون مطالعه قبلی
سنگ‌شناسی و جایگاه زمین‌ساختی بازالت‌های دیزباد نیشابور
«دیزباد وطن ماست»- یکی از رسالت های سایت دیزباد وطن ماست، جمع آوری کلیه مقالات در حوزه های مختلف که در باب دیزباد نوشته شده اند می باشد. بدین منظور مقاله ای با عنوان سنگ شناسی و جایگاه زمین ساختی بالزات های دیزباد نیشابور را به حضورتان تقدیم می کنم.
اصل مقاله نیز از لینک پیوست قابل دریافت می باشد.
مقاله 14، دوره 21، شماره 84، پاییز 1391، صفحه 113-118 (XML اصل مقاله (3178 K
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22071/GSJ.2012.53965
نویسندگان
امین اله کمالی 1؛ هادی پیروج1؛ فرنود نعمتی2؛ علی عامری1؛ محمد فدائیان3
1گروه زمین شناسی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
2گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
3گروه زمین شناسی، دانشگاه پیام نور، اردبیل، ایران
چکیده
محدوده مورد مطالعه در بخش جنوبی نقشه چارگوش طرقبه، در فاصله 90 کیلومتری جنوب باختری مشهد قرار گرفته است. سنگهای منطقه مورد مطالعه بازالت قلیایی و تراکی‌آندزیت هستند. کانی‌های اصلی شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن و به مقدار کم الیوین وکانی‌های فرعی روتیل، اسفن ، آپاتیت و بافت چیره آنها هیالومیکروپورفیری است.نمودارهای مختلف، سرشت ماگمای مولد را قلیایی (آلکالن) نشان می‌دهند. روند خطی بین Rb/Nb و K/Nb در سنگهای منطقه، می‌تواند نشان‌دهندة مخلوط شدن دو منبع گوشتة سست‌کره‌ای(استنوسفری) و سنگ‌کره‌ای(لیتوسفری) باشد. همچنین بی‌هنجاری مثبتPb وغنی‌شدگی LREE در نمونه‌های مورد مطالعه نشانة آلایش پوسته‌ای است، پایین بودن SiO2و منیزیم بالا، به‌ویژه بی‌هنجاری منفیNb ، نقش بسیار مهمی در سنگ‌زایی(پتروژنز) آلودگی پوسته‌ای دارند. محیط زمین‌ساختی این سنگ‌ها نشانگر بازالت‌های درون صفحه‌ای بوده و با توجه به وجود فسیل مرجان در رخساره‌های کربناتی- ماسه‌سنگی منطقه که متعلق به سن دونین است، می‌توان چنین استنباط کرد که سنگهای آتشفشانی منطقه در محیط کم‌ژرفا طی فاز کالدونین فوران کرده‌اند.
کلیدواژه‌ها
بازالت قلیایی؛ هیالومیکروپورفیری؛ بازالت‌های درون صفحه‌ای؛ کالدونین
عنوان مقاله [English]
Petrology and Tectonic Setting of Dizbad Basalts, Neyshabour, NE Iran
نویسندگان [English]
A. Kamali1؛ H. Pirooj1؛ F. Nemati2؛ A. Ameri1؛ M. Fadaeyan3
1Department of Geology, Faculty of Natural Science, Tabriz University, Tabriz, Iran
2Department of Irrigation and Drainage, Faculty of Soil and Water, University of Zabol, Zabol, Iran
3Department of Geology, Payam-e- Noor University, Ardabil, Iran
چکیده [English]
The studied area is located in southern part of the Torghabeh quadrangle, 90 km SE of Mashad city. The rocks of the investigated area are alkaline basalt and trachy andesite. The major minerals are plagioclase and pyroxene, minor amounts of olivine. The accessory minerals are rutile, titanite and apatite. The major texture is hiyalomicroporphyry. The nature of magma by various diagrams show that the generated magms are alkaline.The linear trends between Rb/Sr, K/Nb, in the rocks of the study area can show mixing of two sources from mantle astenosphere and lithosphere. Also positive anomaly of Pb and enrichment in LREE, in the studied samples may indicate crustal contamination. The low SiO2, high Mg and also negative Nb anomaly suggest strong role of crustal contamination in the petrogenesis of the studied rocks. The tectonic environment studies shows that these rocks are within plate basalts. Regarding the presence of coral fossil in the associated carbonate rocks and sand stone facies which belong to Devonian age it can be concluded that volcanic rocks of the study area are produed as a Caledonian eruption and shallow depth environment.
کلیدواژه‌ها [English]
Alkaline basalt, Hiyalomicroporphyry, Within plate basalt, Caledonian